This content originally appeared on DEV Community and was authored by Elshod Ibodullayev
- Database nima?
Database (ma’lumotlar bazasi) — bu ma’lumotlarni saqlash, boshqarish va qayta ishlash uchun joy.
Masalan, telefoningizdagi kontaktlar ro‘yxati ham kichik ma’lumotlar bazasi.
Internet-do‘kon saytida esa foydalanuvchilar, buyurtmalar, mahsulotlar — hammasi ma’lumotlar bazasida saqlanadi.
Demak, database = katta elektron daftar.
- RDBMS nima? RDBMS (Relational Database Management System) — bu relatsion ma’lumotlar bazasi boshqaruv tizimi.
Relatsion degani = ma’lumotlar jadval (table) ko‘rinishida saqlanadi.
Har bir jadvalda qator (row) va ustun (column) bo‘ladi.
| Id | Name | Age |
|---|---|---|
| 1 | Ali | 20 |
| 2 | Dilnoz | 22 |
RDBMS misollari: SQL Server, PostgreSQL, MySQL, Oracle.
3. SQL va NoSQL farqi
SQL (RDBMS)
- Jadval ko‘rinishida (rows, columns) saqlanadi.
- Qattiq struktura (schema) bo‘ladi.
- Kuchli JOIN va transaction qo‘llab-quvvatlaydi.
- Misollar: SQL Server, PostgreSQL, MySQL.
NoSQL
- Jadval emas, balki hujjat, kalit-qiymat, grafik kabi formatlarda saqlaydi.
- Qattiq schema yo‘q → moslashuvchan.
- Juda katta hajmdagi ma’lumotlarda (Big Data) yaxshi ishlaydi.
- Misollar: MongoDB (document), Redis (key-value).
Esda qolarli:
- SQL = an’anaviy daftar (qatordan-ustunlardan iborat)
- NoSQL = shaxsiy daftar (kim qanday yozsa, shunday turadi)
| Xususiyat | SQL (RDBMS) | NoSQL |
|---|---|---|
| Ma’lumot formati | Jadval (rows va columns) | Hujjat, kalit-qiymat, grafik, columnar |
| Schema | Qattiq (oldindan belgilangan) | Moslashuvchan (schema-less) |
| Moslik | Murakkab JOIN va transaction’lar | Katta hajm, tezkor va kengayuvchan |
| Kengayish | Vertical scaling (serverni kuchaytirish) | Horizontal scaling (ko‘p server qo‘shish) |
| Qo‘llanish sohasi | An’anaviy ilovalar, moliya, ERP, CRM | Big Data, real-time analytics, IoT |
| Misollar | SQL Server, PostgreSQL, MySQL, Oracle | MongoDB, Redis, Cassandra, Neo4j |
This content originally appeared on DEV Community and was authored by Elshod Ibodullayev